Można tu nawiązać o stanowiskach różnego szczebla, o tym czy to etyczne czy nie, czym można to zastąpić jeśli koniecznie chce się lepiej poznać kandydata – np. zaawansowanymi testami psychologicznymi.
Badania wariografem w dzisiejszych czasach stanowią sporą pokusę dla pracodawców. Są one postrzegane jako dobry sposób na efektywną rekrutację na konkretne stanowiska, a także wyjaśniania niejasnych sytuacji zaistniałych w firmie. Niekiedy używa się go też jako wykrywacza zdrady. Czy to jednak pozwoli odzyskać zaufanie najbliższych? Poruszyliśmy ten temat w poprzednim tekście, a w dzisiejszym blogu opowiemy sobie o tym, na czym dokładnie polega badanie wariografem oraz jak używa się go w strefie zatrudnienia.
Na czym dokładnie to polega?
Przy badaniu wariografem bada się parametry fizjologiczne, do których zaliczamy oddech, ciśnienie krwi i przewodnictwo elastyczne skóry. Badanemu zakłada się czujniki na poszczególne części ciała, dzięki czemu otrzymuje się graficzny obraz przebiegu zmian fizjologicznych w postaci krzywych zapisu w wyniku reakcji na konkretne pytania. Wariograf zapisuje odruchy ciała osoby towarzyszące poszczególnym emocjom. Pojawiają się one podczas mówienia zgodnie lub niezgodnie z wewnętrznymi przekonaniami. Specjalistyczna analiza, dokonana przez specjalistę, wykazuje, czy dane zdarzenie mogło mieć miejsce, czy raczej nie. Kłamanie wywołuje takie reakcje, jak przyspieszenie oddechu, wzrost ciśnienia krwi i pocenie się. Odruchy te są niezależne od woli człowieka – odpowiada za nie układ nerwowy, więc nie da się ich kontrolować. Podczas badania, osobie zakładane jest kilka czujników, m.in.:
- na klatkę piersiową – czujniki mierzące zmiany oddechu,
- na opuszki palców dłoni – czujniki rejestrujące elektryczne przewodnictwo skóry,
- na przedramię – czujnik badający zmianę ciśnienia krwi i tętna.
Każdy z tych czujników mierzy inny parametr, który jest następnie dokładnie analizowany przez specjalistów. Na podstawie wyników możliwe jest stwierdzenie, czy badana osoba kłamie lub zataja prawdę.
Czy wariograf zawsze wskazuje prawdę?
Zanim zdecydujemy się na wykrywacz kłamstw, warto rozważyć, czy wariograf jest wiarygodny. W końcu chcemy przecież dowiedzieć się, jaka finalnie jest czysta prawda. To, czy badanie na wariografie jest wiarygodne jest kwestią dyskusyjną na całym świecie. Będzie to zależeć od tego, w jaki sposób zostało ono przeprowadzone. Według The British Polygraph Society prawidłowo wykonane badanie wariografem osiąga skuteczność na poziomie 98 proc. Wynik ten uzyskano na bazie metaanalizy 12 badań, w których łącznie przebadano 2174 osoby. Co ważne, były to realne badania „w terenie”, a nie przeprowadzane w laboratorium – badani mogli czuć się zatem swobodnie i komfortowo. Czy jednak można oszukać wariograf? Tę kwestię poruszyliśmy w poprzednim blogu.
Co mówią polskie przepisy na badania wariografem w strefie zatrudnienia?
Aktualnie nie ma przepisów prawnych, które jednoznacznie zabraniały stosowania wariografu w miejscu pracy. Najczęściej przeprowadzane są wobec:
- pracowników, którzy zarządzają mieniem powierzonym znacznej wartości,
- kierowników w bankach, finansach, księgowości oraz ubezpieczeniach
- pracowników ochrony osób i mienia
- pracowników firm spedycyjnych i kurierskich
- osób zawierających polisy na życie
- pracowników hurtowni oraz magazynów
Wielu prawników uważa, że badania na wariografie powinny mieć podstawę prawną tak, jak w przypadku służb mundurowych. W doktrynie pracy mówi się natomiast, że zastosowanie wykrywacza kłamstw jest sprzeczne z konstytucją, a tej kolizji w żadnym wypadku nie niweluje dobrowolna zgoda pracownika na użycie poligrafu. Badania na wariografie chronią jedynie interesy pracodawcy. Skutki poligrafu mimo dobrowolnej zgody naruszają jednak dobra osobiste zatrudnionych. Chociaż stosowanie badań na wykrywaczu kłamstw wydaje się atrakcyjne oczami pracodawców, to może nieść duże szkody dla zatrudnionych. Kandydaci i pracownicy skarżą się bowiem do Rzecznika Praw Obywatelskich na stosowanie wariografu m.in. w trakcie pytań o orientację seksualną, nadużywanie alkoholu czy przemoc w rodzinie. O ile używanie wykrywacza kłamstw jest legalne, o tyle zadawanie osobistych pytań jest już naruszeniem prywatności. Stosowanie wariografu podczas rozmowy z kandydatem może więc przyczynić się do problemów z prawem, a także nadszarpnąć reputację miejsca pracy.
Czym można zastąpić wariograf?
Badania wariografem w większości można bez problemu zastąpić zaawansowanymi badaniami psychologicznymi. Przeprowadza się je właśnie po to, by ustalić istnienie przeciwwskazań psychologicznych do posiadania określonych uprawnień lub wskazać brak takich przeciwwskazań. Badaniom psychologicznym podlegają zarówno pracownicy fizyczni, jak i umysłowi, a ponadto osoby, które biorą na siebie odpowiedzialność w firmie za bezpieczeństwo pracowników, tajne akta firm lub rzeczy wysokowartościowe. Nie ma uniwersalnych badań psychologicznych dla wszystkich zawodów, jednak mają one kilka cech wspólnych. Są nimi początkowe testy pisemne, badania aparaturowe wykazujące czas reakcji oraz rozmowa z psychologiem.
Aby zrezygnować z nerwowej atmosfery towarzyszącej wariograficznemu badaniu na korzyść zaawansowanych technik psychologicznych, firmy korzystające z badań rekrutacyjnych mogą np.:
- dokonać selekcji osób fałszywie lub niesprawiedliwie ocenionych przez poprzednich pracodawców,
- wyeliminować potencjalne niebezpieczeństwo ze strony przyszłych niefortunnie dobranych współpracowników
- zmniejszyć wydatki związane z nadmiernym sprawdzaniem pracowników
- wyeliminować ryzyko utraty potajemnych informacji i dóbr materialnych.
Zastosowanie wariografu w dziale HR jest nieetyczne oraz jest rozwiązaniem sprzecznym z konstytucją. Chociaż w polskim prawie jest to w pełni legalne, narusza to prywatne interesy pracowników. Z perspektywy pracodawcy może to być niezbędne do ochrony dobra firmy, poufnych informacji lub wartościowych przedmiotów. Znacznie bardziej etyczną alternatywą są jednak fachowe testy psychologiczne, które ostatnimi czasy robią się coraz popularniejsze.
