Kłamstwa, choć powszechnie demonizowane, są nieodłącznym elementem naszej codzienności. Używamy ich, aby chronić własną prywatność, z uprzejmości i w licznych sytuacjach, w których prawda wywołuje w nas dyskomfort. Jednakże kłamstwa mogą służyć także do tuszowania poważnych przestępstw, w celu uniknięcia odpowiedzialności za niezgodne z prawem czyny. Dlatego badanie wariograficzne cieszy się ogromną popularnością w kryminalistyce. Jednakże w ostatnich dziesięcioleciach zaczęło być ono stosowane również w innych dziedzinach np. związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa i w rozwiązywaniu konfliktów rodzinnych.
Coraz częściej pojawiają się liczne wątpliwości dotyczące obszarów, w których możliwe jest użycie wariografu. Kiedy się go stosuje i jakich zasad należy przestrzegać? W dzisiejszym wpisie rozwiejemy wszelkie mity, które narosły wokół tego tematu.
Wykrywacz kłamstw a ograniczenia prawne
Badanie wariograficzne w kryminalistyce jest stosowane jako narzędzie pomocnicze podczas dochodzeń i spraw sądowych. Zakres użytkowania został obwarowany rygorystycznymi zasadami pochodzącymi z artykułu 199a Kodeksu postępowania karnego. Według tego prawa wariograf może dostarczać dowodów pośrednich i wspomagać proces wykluczania osób z kręgu podejrzanych, co jest niezbędne na wczesnym etapie procesu. Co niezwykle istotne, wykrywacza kłamstw nie wolno wykorzystywać w formie zamiennika lub uzupełnienia przesłuchania prowadzonego przez biegłego. Wyrok Sądu Najwyższego z 2015 roku jasno uznaje ograniczoną rolę badania podczas dochodzenia do prawdy w procesach kryminalnych.
Wariograf – kiedy się go stosuje w kryminalistyce?
Wariograf znalazł zastosowanie w innych elementach postępowania karnego. Przede wszystkim badanie jest niezwykle przydatne na samym początku dochodzenia, na często mozolnym etapie formowania listy podejrzanych. Stosuje się je wówczas, gdy potencjalni sprawcy nie zostali jeszcze wskazani – służy do eliminacji ze wstępnego dochodzenia niepowiązanych z przestępstwem ludzi i, w rezultacie, do zawężenia kręgu podejrzanych. Wariografu używa się także do oceny wiarygodności zeznań świadka oraz w celu udowodnienia i unaocznienia więzi łączących osobę poddawaną badaniu z przedmiotem zainteresowania biegłych.
Szczególną popularnością wykrywacz kłamstw cieszy się w przypadkach spraw z niewielką liczbą dowodów bezpośrednich, gdy brakuje świadków oraz w potrzebie uprawdopodobnienia przebiegu zdarzeń. W ten sposób, choć badanie wariograficzne nie jest w żaden sposób decydujące, to często bardzo ułatwia i przyspiesza dochodzenie w procesie karnym. Decyzję dotyczącą użycia wariografu wobec danej osoby podejmuje sąd albo inny organ odpowiedzialny za postępowanie. Warto także pamiętać, że niezbędne jest uzyskanie zgody zainteresowanego – niedopuszczalne jest przeprowadzenie badania na osobie, która wyraziła swój sprzeciw.
Świat wielkiego biznesu a badanie wariograficzne
Rosnącą popularnością wariograf cieszy się w świecie wielkiego biznesu, któremu nieobce są brudne interesy i nieszczerość kontrahentów. Bardzo często jest używany podczas rekrutacji na odpowiedzialne stanowisko wyższego szczebla, szczególnie w sektorze bankowym, finansowym czy księgowym. Zatrudnienie osoby, która skłamała w sprawach związanych z dotychczasowym doświadczeniem i umiejętnościami, mogłoby doprowadzić do ogromnych szkód finansowych i nieuniknionego w tej sytuacji kryzysu wizerunkowego firmy. Badanie wariograficzne umożliwia weryfikację informacji znajdujących się w CV. Stosuje się je także u zatrudnionych osób, aby sprawdzić ich lojalność wobec marki i upewnić się, że nikt nie podejmuje działań szkodzących prawidłowemu działaniu i dobremu imieniu firmy. Nierzadko pozwala ujawnić mniej lub bardziej świadome szpiegostwo na rzecz konkurencji np. poprzez ujawnianie informacji handlowych niepożądanym stronom. Warto jednak pamiętać, że badanie wariograficzne kandydatów i pracowników w firmie, choć nie jest nielegalne, to może naruszać dobra osobiste badanego. Pisaliśmy o tym w innym wpisie.
Sprawy rodzinne – wykrywanie zdrad i nie tylko
Badanie wariografem nie należy do rzadkości również w sprawach rodzinnych. Bardzo często jest ono wykorzystywane do rozwiązywania sporów małżeńskich np. dotyczących oskarżeń o zdradę. Służy także do ujawnienia nierzetelnych informacji związanych z wizerunkiem danej osoby. Wariograf pomaga ustalić, czy badany na pewno nie ma problemu z uzależnieniami i czy nie jest skonfliktowany z prawem. Korzysta się z niego także podczas sądowych postępowań cywilnych. Jednakże należy pamiętać o tym, że wyniki badania nie stanowią wiążącego dowodu i wymagają poparcia innymi faktami poświadczającymi prawdomówność strony. W efekcie nie mają wielkiego znaczenia w procesie i są zaliczane do opinii prywatnej. W sprawach cywilnych ciężar dowodu zawsze spoczywa na stronach, dlatego badanie wariograficzne może co najwyżej wzmocnić argumentację.
Wariograf niezastąpiony w wielu sprawach
W bardzo wielu sprawach z zakresu postępowania cywilnego i karnego przydatny jest wariograf. Kiedy się go stosuje? Głównie na wczesnych etapach procesu jako narzędzie eliminacji osób z grona podejrzanych i w celu uwiarygodnienia zeznań świadka. Jest nieodłącznym elementem rekrutacji do niektórych służb policyjnych i specjalnych. Także w biznesie cieszy się ogromną popularnością podczas zatrudniania nowych i sprawdzania lojalności obecnych pracowników. Nie sposób także pominąć znaczenia, jakie wariograf odgrywa w sprawach prywatnych i procesach cywilnych. Należy jednak pamiętać, że badanie to nigdy nie jest wiążące i może jedynie wspierać dochodzenie do prawdy. Zasady użytkowania są ściśle określone w przepisach, dlatego do stosowania należy podchodzić w sposób odpowiedzialny i z zachowaniem odpowiednich wytycznych prawnych.
