Z definicyjnego punktu widzenia kłamstwo jest wypowiedzią, która zawiera informacje niezgodne z przekonaniem o stanie faktycznym, a za którą kryje się intencja osoby ją wypowiadającej, by została uznana za prawdziwą. Z doświadczenia wiemy, że każdy z nas w pewnych sytuacjach dopuszcza się kłamstwa. Badania potwierdzają, że rzadziej lub częściej kłamią wszyscy, bez względu na płeć, wiek czy grupę społeczną.
Jakie są motywy kłamstwa?
Motywy kłamstwa są przeróżne. W podstawowym obszarze często kłamiemy na temat nas samych. W ten sposób podwyższamy lub bronimy własnej samooceny. Jest to także sposób na uniknięcie konfliktu, np. kiedy nie chcemy spełnić jakiejś prośby albo udzielić odpowiedzi wprost. Oczywiście silnym motorem kłamstwa jest strach przed poniesieniem konsekwencji własnych czynów. Nierzadkim powodem bywa chęć osiągnięcia korzyści materialnej, psychologicznej lub społecznej, pragnienie uznania i autorytetu. Jednym ze źródeł kłamstw są jednak również pobudki altruistyczne – zatajamy prawdę dla cudzego dobra, wybierając tzw. mniejsze zło.
Czy niektóre grupy osób kłamią częściej?
W naturalny sposób pojawia się pytanie, czy jakieś osoby kłamią częściej, czy ma na to wpływ temperament i osobowość? Badacze tej tematyki wyszczególnili kilka kategorii, wskazując cechy osób bardziej skłonnych do mówienia nieprawdy.
W trybie badawczym wykazano, że więcej kłamią osoby wykazujące silniejszą potrzebę manipulowania innymi.
Kolejną grupą są ludzie, którzy bardziej niż pozostali przywiązują wagę do opinii otoczenia na swój temat. To typ sterujący swoją autoprezentacją, często w świadomy sposób wykorzystujący do swoich celów właśnie kłamstwo.
Co może być zaskakujące – pozornie można by założyć z góry, iż w grupie charakteryzującej się wyższą skłonnością do kłamania znajdują się ekstrawertycy, choćby z tego względu, iż mają kontakt z liczniejszą grupą ludzi, co generuje więcej pokus do mówienia nieprawdy. Badania wykazały jednak, że różnice w tym względzie wcale nie są znaczące w porównaniu z introwertykami.
Kolejnym wnioskiem wynikającym z badań jest potwierdzenie przypuszczenia, iż rzadziej kłamią osoby o dużym poczuciu odpowiedzialności, a także te, które posiadają bardziej udane relacje, nie tylko w związku z życiowym partnerem, ale przyjaciółmi i znajomymi.
Dobre kłamstwo – czy takowe istnieje?
Zadanie naukowców nie polega oczywiście na rozstrzyganiu kwestii moralnych, związanych z kłamstwem, dokonali jednak podziału kłamstw na “wybielające siebie” – gdy z różnych powodów chcemy przedstawić się w lepszym świetle oraz “z dobrego serca”, którym przyświeca intencja chronienia innej osoby, np. kiedy chcemy, by poczuła się lepiej albo gdy pragniemy zaoszczędzić jej zakłopotania. Zjawisko to występuje częściej w relacji kobieta-kobieta i generalnie silniej u kobiet niż mężczyzn.
Ciekawy jest również wynik wskazujący, iż częstotliwość kłamania spada wraz z wiekiem.
Czy da się rozpracować kłamstwo za pomocą technologii?
W skomplikowanej kwestii związanej ze skłonnością każdego człowieka do uciekania się do kłamstw w sukurs przychodzi nam z pewnością nowoczesna technologia. Sprawdza się to szczególnie w przypadku, gdy potrzeba bardziej twardych dowodów, niż metody percepcyjne, jak obserwacja mowy ciała kłamcy czy analiza języka, którym się posługuje, by stworzyć pozory prawdy. Aby uniknąć błędnej interpretacji i wykryć ewentualne oszustwo doskonałym sposobem jest skorzystanie z badania na wariografie.
Badania wariografem – dlaczego są skuteczne?
Badanie wariografem – na czym opiera się jego skuteczność? Urządzenie tego typu składa się z ciśnieniomierza, gumowych pasów umiejscawianych na klatce piersiowej, a także metalowych nakładek na palce. Dzięki czujnikom wariograf umożliwia badanie reakcji takich jak puls, potliwość, częstotliwość oddechu, ciśnienie krwi, ruchy ciała.
Na czym polega badanie wariografem? W jego trakcie osobie mu poddawanej stawiany jest zestaw pytań, a za pomocą aparatury obserwowane są ww. reakcje fizjologiczne. Analiza danych zapisywana jest w postaci wykresów. Proces stosowania wariografu i przeprowadzania badania pozwala rozstrzygnąć, jaka jest zgodność pomiędzy tym, co dana osoba wie, a informacjami wypowiadanymi przez nią na głos.
Metoda ta jest obecnie uznawana za najskuteczniejszą w rozpoznawaniu kłamstwa, dlatego korzystają z niej zarówno liczni klienci indywidualni, jak i instytucje oraz firmy.
